Data Center یا مرکز داده چیست؟

مراکز ویژه و مخصوص نگهداری سرورهای مختلف را مرکز داده یا Data Center می‌گویند.

تعریف بسیار ساده از مراکز داده عبارت است از:

محلی بزرگ که تعداد زیادی رک و سرور و تجهیزات شبکه و مشتقات شبکه اعم از کابل و سوئیچ و غیره در آن قرار گرفته که تمامی آنها به اینترنت پرسرعت و برق اضطراری متصل هستند. در کنار این تعریف ساده نیاز به استانداردهای بسیار دقیقی برای راه اندازی مراکز داده وجود دارد که خارج از بحث این مقاله است. همچنین دیتاسنتر مکان فیزیکی برای سازمان‌ها و شرکت‌هاست تا برنامه‌ها و اطلاعاتشان را در آن قرار دهند و ذخیره کنند.

به طور کلی

مرکز داده به مجموعه ای از سرویس‌دهنده ها، زیرساخت های ارتباطی، امنیتی و تجهیزات الکترونیکی گفته می‌شود که برای ارائه، نگهداری و پشتیبانی از سرویس‌های تحت شبکه (اینترنت، اینترانت، اکسترانت) استفاده می‌شود.

از طرفی می‌توانند اینترنت پرسرعت در اختیار کاربران قرار دهند. تا چند دهه قبل استفاده از اینترنت برای عموم مردم به سادگی امکان پذیر نبود زیرا استفاده از محیط غیرگرافیکی و خط فرمانی اینترنت نیاز به دانش خاصی داشت که همه به آن دسترسی نداشتند.
اوایل دهه ۹۰ میلادی، با به وجود آمدن مفهوم وب و پروتکل های خاص (HTTP، FTP، SMP و …) در اینترنت، استفاده و کاربری آن برای کاربران بسیار آسان و مورد علاقه شد به طوری که روز به روز به تعداد کاربران اینترنت افزوده می‌شد.

تاثیر افزایش کاربران و حجم داده‌های موجود بر روی وب

مسلما، با افزایش کاربران و حجم داده‌های موجود بر روی وب، سرورها و خطوط اینترنت جوابگوی مدیریت آن ها نبودند از این رو سازمان‌ها و ادارات به فکر راهکارهای مناسب برای حل این چالش افتادند و به همین منظور مراکز خاصی تحت عنوان Data Center یا همان مرکز داده را ایجاد کردند که این مراکز داده با در اختیار داشتن اتصالات پرسرعت به اینترنت و سرورهای قدرتمند، امکان راه اندازی وب سرورها را برای عموم مردم فراهم می‌کنند.

با توجه به رشد سریع اینترنت روز به روز به تعداد مراکز داده موجود در دنیا اضافه می‌شود که برخی از این دیتاسنترها از طریق خطوط فیبر نوری، پهنای باند بالایی در اختیار دارند و تعداد سرورها در آنها بیش از ۱۰۰۰ عدد است که سرعت و سرویس بهتری ارائه می‌دهند. اما دیتاسنترهای مدرن کمی با دیتاسنترهای سنتی تفاوت دارند: زیرساخت از حالت سنتی که مبتنی بر سرور فیزیکی بود به حالت مدرن که شبکه های مجازی و سرورهای مجازی و فضای ابری وجود دارد، تغییر کرده است.

امنیت دیتاسنترها

امنیت دیتاسنترها مفهوم وسیعی دارد و شامل تمام تکنولوژی‌هایی است که برای تامین امنیت فیزیکی و سیستم‌های شبکه استفاده می‌شود. اما به طور خلاصه امنیت دیتاسنتر یعنی مدیریت و ایجاد محدودیت در دسترسی ها. یعنی تنها افراد مجاز بتوانند به زیرساخت و سیستم های آی تی دسترسی داشته باشند،

امنیت دیتاسنتر را با موارد زیر تامین می‌کنند:

• امنیت فیزیکی دیتاسنتر

افزودن قفل به نقاط دسترسی، سیستم دوربین مداربسته و نظارتی، پرسنل امنیتی از جمله وارد مهم در تامین امنیت فیزیکی دیتاسنتر است.

در زمان طراحی باید ویژگی های امنیتی را در نظر گرفت. مثلا دیتاسنتر در محل های کم رفت و آمد بنا شود، نقاط دسترسی را محدود کرد مثلا تعداد پنجره ها و درها را به حداقل رساند.

پرسنل امنیتی تمام فعالیت های مشکوک را مانیتور کنند، افرادی که مجوز حضور در دیتاسنتر را دارند باید احراز هویت دو مرحله ای داشته باشند مثلا اسکن کارت PIV یا کارت پرسنلی و داشتن پسورد، از سیستم های بیومتریک مانند تکنولوژی اسکن اثر انگشت و اسکن چشم و تشخیص چهره استفاده شود.

برخی مطالب مرتبط:

• امنیت نرم افزاری دیتاسنتر

امنیت نرم افزاری دیتاسنتر شامل سیاست های امنیتی، لیست دسترسی ها و قوانین کنترل و مدیریت دیتا است.

از جمله مواردی که اطلاعات ذخیره شده در مرکز داده را تهدید می‌کند جاسوسی، هک، بدافزار و باج افزار است. استفاده از ابزار مدیریتی Security Information and Event Management یا SIEM به شما کمک می‌کند تا روی تمام موارد مثل دسترسی و سیستم هشدار و سنسورها کننترل و مدیریت داشته باشید.

ایجاد Zone های امن در شبکه یکی از راهکارهای تامین امنیت دیتاسنتر است.

مدیریت و کنترل همه این موارد باید به صورت منظم بررسی و چک شود و در صورت لزوم آموزش داده شود.

سطوح امنیتی در دیتاسنتر

دیتاسنترها از نظر تامین امنیت به ۴ دسته تقسیم می‌شوند که هر دسته و سطح امنیتی، مخصوص کسب و کار خاصی است؛ نگهداری، کولینگ و خطاپذیری برای هر دسته متفاوت است. در واقع هر سطح امنیتی بیانگر Fault Tolerant در سیستم است و Uptime و پایداری سیستم را شامل می‌شود.

سطح یک و دو – Tier 1 + 2

کسب‌وکارهای کوچک که نیازی به ارایه بلادرنگ محصولات و خدمات ندارند از این دو سطح استفاده می‌کنند. سطح یک شامل مولفه های بدون افزونگی است مثل Single Uplink و سطح دو شامل قابلیت افزونگی است که از ویژگی های سطح یک هم پشتیبانی می‌کند.

سطح یک و دو – Tier 3 + 4

سرعت و عدم خرابی از ویژگی‌های سطح ۳ و ۴ امنیت دیتاسنتر است. سطح سه علاوه بر دارا بودن ویژگی های دو سطح قبل، از dual-powered و Multiple Uplink پشتیبانی می‌کند و سطح چهار علاوه بر دارا بودن ویژگی های سه سطح قبل، Fault Tolerant را به طور کامل پیاده سازی می‌کند که شامل Uplink ها و استوریج و چیلرها و HVAC و … است.

انواع دیتاسنتر

در کل شرکت‌ها برای نگهداری اطلاعات واحد IT خود نیازمند بستر و زیرساختی قابل اعتماد و ایمن هستند تا عملیات شرکت دچار اختلال نشود. راهکار مناسب برای این منظور استفاده از مراکز داده است. مراکز داده با وسعتی که دارند، پتانسیل تامین بسیاری خدمات و سرویس‌ها را برای ارایه به کاربران دارند. انواع دیتاسنتر با هزینه‌های متفاوت وجود دارد: انواع سنتی و گرانقیمت و انواع جدیدتر و ارزان‌تر. در ادامه می‌خواهیم ۵ دسته خدمات دیتاسنتر را به شما معرفی کنیم.

۱. دیتاسنتر سازمانی

دیتاسنتر انترپرایزی یا آن سایت، دیتاسنتری است که اغلب ما می‌شناسیم. بسیاری شرکت‌ها در دنیا دیتاسنترشان را در فضا و محوطه شرکت می‌سازند و در صورت نیاز قابلیت توسعه هم دارد. مزیت آن این است که عیب یابی و نگهداری آن آسان است، کارایی بالاست چون در محل شرکت بنا شده، امنیت دارند و کنترل و مدیریت آن توسط شرکت انجام می‌شود. البته بنا کردن دیتاسنتر سازمانی، هزینه هنگفتی به همراه دارد و توجه داشته باشید که هزینه برق را هم باید در نظر گرفت.

همان طور که گفتیم، از معایب Enterprise Datacenter این است که هزینه زیادی دارد و منابع بسیاری لازم است: منابع تغذیه قابل اطمینان، سیستم خنک کننده، شبکه بزرگ، سیستم امنیتی و غیره.

۲. دیتاسنتر Colocation – اجاره فضای دیتاسنتر

دیتاسنتر کولوکیشن، برای نگهداری سرور شخصی، به مشتری فضا اجاره می‌دهد. کولو دیتاسنتر یکی از راهکارهایی است که دارندگان سرورها در شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌توانند مکانی برای سرور خود اجاره کنند. پس اگر جای مناسبی برای نگهداری سرور خود در محل شرکت و سازمان خود ندارید و یا تعداد سرورهایتان کم است و به اندازه‌ای نیست که بتوانید هزینه اتاق سرور را توجیه کنید، می‌توانید فضای مورد نیاز خود را از دیتاسنتری به نام Colocation Center اجاره کنید.

گفتیم که دیتاسنتر، روشی برای نگهداری سرور است و می‌توان سرور شخصی خود را با هر مشخصاتی که باشد به جای نگهداری در شرکت یا سازمان، در یک مرکز داده قرار دهید. اجاره بهای آن با توجه به سه فاکتور پهنای باند، میزان پاور مصرفی و تعداد یونیت مورد نیاز تعیین می‌شود. به این روش نگهداری در مرکز داده Colocation یا Co-location یا Colo گفته می‌شود. در این روش، مرکز داده موظف است علاوه بر مکان فیزیکی، پاور مورد نیاز، پهنای باند، آدرس IP، اتصال به اینترنت، سیستم‌های خنک کننده، امنیت فیزیکی، مانیتورینگ و Uptime را تامین کند. اگر نیروی آی تی ندارید کولو کردن سرورها ایده خوبی است.

دو نوع کولو داریم:

Retail Colocation: امکانات کمی دارد و فقط زیرساخت تجهیزات مثل رک را برای اجاره فراهم می‌کند.

Wholsale Colocation: تمام امکانات دیتاسنتر را فراهم می‌کند و مناسب کسانی است که در آینده توسعه خواهند یافت و فضای زیادی لازم دارند. مثلا در سال ۲۰۰۷ برخی شرکت‌ها مانند فیس بوک، مایکروسافت و یاهو به فضایی بیشتر از یک رک نیاز داشتند، اما زمان کافی برای ساخت سایت جدید نداشتند. در چنین شرایطی به صورت یکجا و عمده دیتاسنتر را اجاره می‌کنند. این قابلیت را به عنوان MTDC یا Multi Tenant Data Center il هم می‌شناسیم.

مزایای Colocation کردن سرورها

سرورهایی که در مرکز داده نگهداری می‌شوند، عموما به صورت Rack Mount بوده و در داخل رک یا کابینت قرار می‌گیرند. رک در بزرگترین اندازه خود دارای ۴۷ یونیت است و اجاره کنندگان می‌توانند برحسب نیاز خود، همه، نصف و یا بخشی از آن را اجاره کنند.
از مزیت‌های Colo این است که نسبت به نگهداری سرور در شرکت یا سازمان، از پهنای باند بیشتر و با هزینه کمتری بهره‌مند می‌شوید. برای پاورها نیز تجهیزات پیشرفته‌ای استفاده می‌شود و به طور کلی قابلیت اعتماد و انعطاف پذیری در این روش بالاتر است خصوصا که متخصصین به طور شبانه روزی مشکلات پیشامده را رفع می‌کنند.

۳. دیتاسنتر Hyperscale

دیتاسنتر مقیاس بزرگ، بزرگ است و می‌تواند هزاران یا میلیون‌ها سرور را در خود جای دهد. شرکت‌هایی که حجم دیتای آنها زیاد است از این نوع دیتاسنتر استفاده می‌کنند ضمن اینکه قابلیت ارتقا هم در آن وجود دارد.

دیتاسنتر Hyperscale گزینه محبوبی است و با توجه به افزایش نیاز به ذخیره سازی، این دیتاسنترها می‌توانند راهکار مناسبی برای رشد کلود، هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و IoT باشد که فضای ذخیره سازی بیشتری برای ذخیره داده و اطلاعات لازم است.

۴. دیتاسنتر Edge

دیتاسنتر Edge شبیه به دیتاسنتر سنتی است به جز اینکه کوچکتر است و نزدیک به کاربر نهایی ساخته می‌شود. هدف از آن افزایش ظرفیت و بهبود اتصالات و از همه مهمتر کاهش زمان تاخیر یا Latency است.

دیتاسنتر Edge از طرفی شبیه به دیتاسنترهای آنسایت یا سازمانی هم هستند اما مدیریت آنها به صورت آف سایت یا کولو انجام می‌شود. محبوبیت این دیتاسنتر روز به روز بیشتر می‌شود چرا که با نزدیکتر شدن دیتاسنتر به محل شرکتها زمان تاخیر کم و کارایی بیشتر می‌شود.

۵. دیتاسنتر کلود

دیتاسنترهای کلود هر روز محبوبیت بیشتری پیدا می‌کنند. نمونه‌های آن آمازون AWS و مایکروسافت Azure و IBM Softlayer است. مثلا نتفلیکس روی AWS است. کلود دیتاسنتر از انوع ارزان دیتاسنتر است.

انتخاب دیتاسنتر مناسب سخت است اما اگر اهداف و نیازهایتان را کاملا در نظر بگیرید خواهید توانست گزینه مناسبی انتخاب کنید. برخی از مواردی که باید در نظر بگیرید عبارتند از: سرعت، هزینه، لایسنس، برنامه‌ها، تعداد رک های مورد نیاز، تراکم رک ها بر اساس کیلووات، محدودیت جغرافیایی، نوع افزونگی و …

خدمات مرکز داده

دیتاسنترها و مراکز داده خدمات فراوانی برای مشتریان فراهم می‌کنند که عمده ترین آنها را در ادامه خواهید خواند:

1. ارایه اینترنت: اینترنت پرسرعت ADSL و خانگی و TD LTE و اینترنت اختصاصی و اینترنت برج ها و مراکز تجاری
2. اجاره فضای دیتاسنتر و کلوکیشن
3. سرور مجازی
4. سرور اختصاصی
5. سرور VPS
6. سرور ابری و کلود و خدمات ابری
7. میزبانی سرور و هاستینگ
8. ارایه سرویس های مختلف در پلتفرم های مختلف مثل میل سرور، وب سرور، پایگاه داده، فایروال و …
9. راه اندازی دیتاسنتر

اجاره سرور به صورت مجازی

یکی از راهکارهایی که دیتاسنترها ارایه می‌دهند این است که سرور فیزیکی را اجاره کنید که به آن VPS یا Virtual Private Server گفته می‌شود. پارامترهای زیادی در قیمت اجاره ماهانه یک سرور به صورت VPS در مرکز داده تاثیرگذار است که می‌توان به سرعت CPU، مقدار حافظه RAM و اندازه هارد، حداکثر ترافیکی که ماهانه در اختیار هر سرور قرار می‌گیرد، سیستم عامل سرور و همچنین سابقه دیتاسنتر مورد نظر اشاره کرد.

در VPS، سروری با مشخصات مورد نیاز از مرکز داده اجاره می‌شود و با توجه به این مشخصات میزان اجاره معین می‌شود و دسترسی به آن تنها با استفاده از محیطی مجازی امکان‌پذیر است.

لیست دیتاسنترهای ایران

در زیر لیستی از دیتاسنترهای ایران را می‌بینید. در میان لیست دیتاسنترهای ایران، دیتاسنترهای بانکی را می‌بینید که وظیفه آنها ذخیره و نگهداری و محافظت از اطلاعات حساب های بانکی و تراکنش های مالی است. لیست دیتاسنترهای ایران به شرح زیر است:

1. دیتاسنتر افرانت
2. دیتاسنتر پارس آنلاین
3. دیتاسنتر تبیان
4. دیتاسنتر زیرساخت
5. دیتاسنتر ایرانسل
6. دیتاسنتر شاتل
7. دیتاسنتر آسیاتک
8. دیتاسنتر شهراد
9. دیتاسنتر همراه اول
10. دیتاسنتر بانک ملی
11. دیتاسنتر بانک سامان
12. دیتاسنتر بانک ملت
13. دیتاسنتر بانک دی
14. دیتاسنتر مبنا
15. دیتاسنتر جایگاه
16. دیتاسنتر هاست ایران
17. دیتاسنتر نگاه روشن پارس
18. دیتاسنتر پارس دیتا
19. دیتاسنتر فن آوا
20. دیتاسنتر آشنا
21. دیتاسنتر روند تازه
22. دیتاسنتر سروش رسانه

بزرگترین دیتاسنترهای جهان

در زیر لیستی از دیتاسنترهای خارج ایران را می‌بینید:

1. AWS
2. Azure
3. AVH
4. Hetzner
5. SoftLayer
6. iWeb
7. Leaseweb
8. RedStation
9. Tulip
10. Lakeside
11. Dupont Fabros
12. Switchsupernap
13. Kolos
14. Harbin
15. Citadel
16. Hohot
17. Telecom

معماری زیرساخت مرکز داده و راه اندازی دیتاسنتر

معماری زیرساخت مرکز داده و راه اندازی دیتاسنتر ابعاد گسترده‌ای دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.

طراحی و نصب و راه اندازی دیتاسنترها از نظر فیزیکی در دسته های زیر انجام می‌شود:

• انتخاب محلی مناسب برای راه اندازی دیتاسنتر
• نصب و راه اندازی سیستم برق پشتیبان و UPS و ژنراتور و PDU
• طراحی و پیاده سازی سیستم های سرمایش و خنک کننده و کولینگ و تهویه هوا
• طراحی و پیاده سازی سیستم های کنترل و مدیریت دما و رطوبت
• طراحی و پیاده سازی سیستم های اعلام حریق و اطفای حریق
• طراحی و پیاده سازی سیستم های کنترلی رفت و آمدها و امنیت فیزیکی
• طراحی و پیاده سازی رک های سروری و شبکه
• طراحی و پیاده سازی سیستم های دیوار و سقف و کف دیتاسنتر

تجهیزات مورد نیاز در مرکز داده

طراحی دیتاسنتر بر اساس شبکه پردازش و منابع ذخیره سازی انجام می‌شود تا امکان ارایه سرویس در زمینه برنامه‌ها و دیتاها فراهم شود. در راه اندازی دیتاسنتر، استفاده از تجهیزات مناسب حرف اول را می‌زند. تجهیزاتی که تمام نیازهای شما را با کیفیت و امنیت بالا فراهم کند. مولفه‌های اصلی در طراحی دیتاسنتر عبارتند از: سوییچ، روتر، فایروال، سیستم‌های ذخیره سازی، سرورها و …

خدمات و تجهیزات پسیو دیتاسنتر

در ادامه لیستی از خدمات و تجهیزات پسیو دیتاسنتر را می‌بینید.:

• طراحی نحوه قرارگیری نودها و ترانک و داکت و نصب آن
• کابل کشی انواع کابل ها شامل کابل شبکه (اترنت و فیبر نوری)، کابل برق و کابل تلفن
• نصب اتصالات و سوکت و کیستون و پچ پنل و پچ کورد و …
• نصب انواع رک سرور و شبکه شامل رک دیواری و رک ایستاده
• طراحی و نصب باتری بکاپ یا UPS و طراحی و ساخت تابلو برق و سیستم ارت و …

از این رو با توجه به دلایل مختلفی که منجر به قطع برق می‌شود نیاز به یک سیستم برق بی وقفه (UPS) داریم تا در کار Data Center خللی ایجاد نشود. در ضمن در دیتاسنترها علاوه بر سیستم UPS از ژنراتورهای قوی تولید برق نیز برای مواقعی که مدت قطعی برق طولانی باشد، استفاده می‌شود.

تجهیزات اکتیو دیتاسنتر

از جمله مهمترین تجهیزات اکتیو دیتاسنتر را در ادامه معرفی می‌کنیم:

۱. سرور: مهمترین سخت افزار در طراحی و راه اندازی و پیاده سازی دیتاسنتر، سرور است. برای اینکه بدانید سرور چیست و چه وظیفه‌ای در شبکه و دیتاسنتر دارد مقاله “سرور چیست؟” را بخوانید.

۲. استوریج و ذخیره ساز: ذخیره سازی و استوریج از مهمترین اجزای شبکه و دیتاسنتر است. انواع مختلفی دستگاه ذخیره سازی و انواع مختلف راهکارهای ذخیره سازی وجود دارد.

۳. سیستم بکاپگیری: با توجه به سیاست‌های Data Center و نیاز پروژه، پشتیبان گیری از اطلاعات امری کاملاً ضروری است.

۴. کارت شبکه: وظیفه کارت شبکه برقراری ارتباط بین دیوایس ها و انتقال دیتا در شبکه است.

۵. سوئیچ: سوییچ شبکه برای اتصال نودهای شبکه و انتقال دیتا به کار می‌رود.

۶. روتر: وظیفه روتر همان طور که از نامش بر می‌آید، مسیریابی بین شبکه هاست.

۷. فایروال Firewall: فایروال سیستمی است که شبکه و یا کامپیوتر شخصی شما را در مقابل نفوذ مهاجمین، دسترسی‌های غیرمجاز، ترافیک‌های مخرب و حملات هکرها محافظت می‌کند و دو نوع سخت افزاری و نرم افزاری دارد.

۸. اکسس پوینت

۹. مودم

اتاق سرور چیست؟

اتاق سرور Server Room، اتاقی است که سرورها و اجزای مرتبط با آنها نگهداری می‌شوند و برق لازم برای آنها را فراهم می‌کنند. ممکن است این اتاق سرور بخشی از دیتاسنتر باشد که در آن سرورها با انواع مختلف از نظر ظاهر مانند رک مونت و ایستاده و بلید در داخل رک قرار می‌گیرند. دیتاسنتر ممکن است چندین اتاق سرور داشته باشد که هر یک برای سرویس‌ها و برنامه‌های جداگانه استفاده می‌شوند.

اتاق سرورها ممکن است تا صد سرور هم داشته باشند که جز اصلی آن CPU است، ولی ممکن است صفحه نمایش یا موس و کیبورد نداشته باشد. مدیریت و دسترسی به سرورها از طریق سیستم مدیریتی و ادمین انجام می‌شود.

در نگاه کلی، Server Room یا اتاق سرور ممکن است از نظر توضیح و شباهت عملکرد با دیتاسنتر یکسان باشد اما از نظر رعایت استانداردها و تجهیزات، کمی تفاوت وجود دارد. همچنین تجهیزات آن در اندازه‌های بسیار کوچک‌تری تهیه و راه اندازی می‌شوند.

اهمیت اتاق سرور

اتاق سرورها منابع پردازشی که سازمان های بزرگ برای اجرای برنامه های انترپرایزی لازم دارند را فراهم می‌کنند مثلا نرم افزارهای بانکی، موتور جستجو، برنامه های شبکه های اجتماعی.

اتاق سرور در برابر زمین لرزه، آتش سوزی و بلایای طبیعی محافظت می‌شوند و همچنین طوری طراحی می‌شوند که امکان ارتقا در آنها وجود داشته باشد.

تجهیزات اتاق سرور استاندارد

تجهیزاتی که در اتاق سرور به کار می‌رود باید طبق استانداردها باشد تا مدت طولانی بدون مشکل کار کند. در ادامه برخی موارد مهم در راه اندازی اتاق سرور را نام می‌بریم اما برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله”مشخصات اتاق سرور استاندارد و بهترین شرایط نگهداری سرور” را بخوانید.

1. درِ اتاق سرور: ایمن و ضد حریق
2. کف و سقف و دیوار کاذب
3. امنیت ورود و خروج
4. آب و هوا و رطوبت
5. تهویه هوا و کولینگ
6. دمای مناسب
7. تجهیزات اطفای حریق
8. سیستم روشنایی
9. تامین انرژی برق
10. سیستم برق اضطراری و UPS
11. تابلو برق و چاه ارت (Earth)
12. تجهیزات امنیت مانند دوربین مداربسته

محل قرارگیری اتاق سرور جایی خواهد بود که درب ورود به آن قفل است و حتی پنجره‌ای برای ورود گرد و غبار نیز در آن اتاق وجود ندارد و یا به جای چند خط ارتباطی اینترنت معمولا یک خط ارتباطی و خیلی کم دو خط ارتباطی وجود دارد.